THỌ ƯU DOMANASSA
"Nhìn Sân thật kỹ sẽ nhận ra rằng nó chẳng qua chỉ là tướng trạng của Ưu." ( ý tưởng lấy nguồn từ Anh Kien Cao-Xuan)
 |
THỌ ƯU DOMANASSA và các tâm tương ưng |
===
Trong A Tỳ Đàm, Thọ Ưu và tâm Sân có mối quan hệ gắn bó đến mức gần như không thể tách rời. Khi tâm Sân sinh khởi, cảm thọ đi kèm luôn là sự khó chịu, bực bội hoặc bất mãn. A Tỳ Đàm gọi cảm giác này là domanassa - Thọ Ưu. Nó không phải là nỗi buồn kiểu trầm lặng, mà giống cảm giác gai nhọn bên trong, như thể tâm đang chống lại điều đang xảy ra.
Bản chất của Sân là sự phản kháng. Trong các bản luận, tâm Sân được định nghĩa bởi tâm sở paṭigha - khuynh hướng đẩy lùi, không chấp nhận, muốn chống lại đối tượng. Khi tâm đẩy lùi như vậy, nó không thể nào có cảm giác dễ chịu. Chính sự cọ xát này tạo ra domanassa. Vì vậy, A Tỳ Đàm nói tâm Sân không bao giờ đi chung với Thọ Lạc hay Thọ Xả; và Thọ Ưu không thể sinh trong các tâm Tham hay tâm Si.
Hai loại tâm Sân mà A Tỳ Đàm mô tả - một tự phát, một được hỗ trợ - dù khác nhau ở mức độ nhưng vẫn mang cùng bản chất. Hễ là Sân, cảm thọ đều là ưu. Không có ngoại lệ. Thỉnh thoảng, những tâm sở như Ghen Tỵ (Issā), Bỏn Sẻn (Macchariya) hay hối (kukkucca) có thể chen vào. Khi xuất hiện, chúng làm cho Thọ Ưu sắc bén hơn, giống như xát muối vào cảm giác khó chịu vốn đã có mặt.
Sự kết nối giữa Thọ Ưu và Sân có thể quan sát rất rõ trong đời sống. Khi nghe một lời phê bình trái ý, khi thấy ai đó làm điều không như mong muốn, hoặc khi một sự việc nhỏ xíu cũng khiến tâm “gợn lên”, thì cảm giác khó chịu đó chính là domanassa. Nó là tín hiệu cho biết tâm đã nghiêng về Sân trước khi ta kịp nhận ra bằng ý thức.
Chúng ta thường chỉ thấy tướng trạng bên ngoài của Sân: quát mắng, cau có, hay thái độ lạnh nhạt. Nhưng nếu dừng lại và nhìn thật kỹ, bạn sẽ nhận ra: Cái làm bạn khó chịu không phải là đối tượng bên ngoài, mà chính là cảm giác Ưu đang giày vò tâm bạn.
Tâm Sân là một loại năng lượng bất thiện, và năng lượng bất thiện không bao giờ mang lại hạnh phúc. Nó luôn đi kèm với sự co rút và đau khổ. Khi bạn giận dữ, bạn không mạnh mẽ hơn, mà bạn đang tự gây khổ tâm cho chính mình. Cơn giận chỉ là lớp vỏ bọc thô cứng, bên trong nó là nỗi ưu phiền và bất lực trước những điều trái ý.
Hiểu mối quan hệ này rất hữu ích trong tu tập. Thay vì cố gắng đè nén Sân hoặc tự trách mình, ta chỉ cần nhìn thẳng vào cảm giác bất mãn đang có mặt. Khi thấy rõ domanassa đang sinh rồi diệt, thấy nó chỉ là một tiến trình của tâm chứ không phải “tôi”, sức mạnh của Sân giảm đi tự nhiên. Quan sát đúng cách giúp tâm rộng hơn, sáng hơn và bớt phản ứng hơn trước những điều trái ý.
-Nguồn: tổng hợp để tự học. Không có giá trị tham khảo.
ghi chú: 132
#Cần #Niệm #Tuệ
Xem thêm:
Sách đọc nhiều
Bài đọc nhiều