Buổi 10 Pháp đàm 04 12 2022 Vấn Đáp Phật Giáo với Sư Giác Nguyên
Dưới đây là tóm tắt
nội dung chính của buổi pháp thoại "ngày 10" – buổi này tập trung
giải đáp những thắc mắc thường gặp trong quá trình học Phật, tu tập và ứng xử đời
thường. Phong cách vẫn thẳng thắn, hài hước nhưng chuẩn mực giáo lý:
📘 1. Học giáo lý nhưng khó nhớ?
Vấn đề không nằm ở trí nhớ mà là sự thiết
tha.
Hãy sống với Pháp, để giáo lý thấm vào từng
hành vi, lời nói, suy nghĩ hàng ngày.
🌏 2. Có nên nguyện kiếp sau không sinh ở Việt
Nam?
Đức Phật không dạy nguyện theo địa lý.
Nên nguyện: "Đời nào cũng gặp minh
sư, thiện hữu, có duyên tu học."
Cẩn trọng nơi “Phật tử đông mà mê tín cũng
nhiều”.
🧘♂️ 3. Mới học Phật, nên chọn hệ phái nào để xuất
gia?
Không ai chọn giúp bạn được. Phải:
Tự trải nghiệm, tìm hiểu kỹ.
Quan sát minh sư và pháp môn ít nhất 1–2
năm.
Tu là chuyện lớn, không nên vội vàng.
🫧 4. Ứng dụng ba sắc pháp (Khinh, Nhu, Thích)
vào đời sống?
Khinh (nhẹ): Tâm nhẹ nhàng, không chấp mắc.
Nhu (mềm): Biết hòa thuận, không cứng đầu.
Thích nghiệp: Biết thích nghi với hoàn cảnh sống.
❌ 5. Thấy hình ảnh nhạy cảm mà không ham muốn –
có phải ly dục?
Chưa chắc. Có thể là do tâm lý chuyển
hướng hoặc tạm thời "chán" một đối tượng cụ thể.
Chứng quả Thánh phải là ly dục hoàn
toàn, không do phản ứng tạm thời.
📖 6. Ai là đại diện Pháp bảo?
Không phải ai học rộng là đại diện Pháp bảo.
Pháp bảo thật sự là nơi có vị Thánh thọ
trì đúng Chánh pháp.
Ví dụ: ngài Anan được Đức Phật ví như đại
diện cho Pháp vì đã chứng quả và ghi nhớ toàn bộ lời dạy.
⚖️ 7. Tà dâm – có vợ chưa thì có phạm?
Không phụ thuộc vào tình trạng hôn nhân.
Phạm tà dâm khi đối tượng bị giám hộ (có
chồng, chưa đủ tuổi, v.v.).
Nếu tự do, trưởng thành, không bị ràng buộc
pháp lý → không phạm giới.
🗑️ 8. Ganh tỵ với chồng cũ của vợ cũ – xử lý thế
nào?
Nhận ra tâm ganh tỵ là đã đi được nửa đường.
Không nên “quán chiếu kéo dài” – dễ sinh phiền não thêm.
Hãy chuyển hướng tâm, không tác ý
vào đối tượng làm mình khó chịu.
🏳️🌈 9. Người LBGT nên tu thế nào?
Không có pháp tu riêng. Ai cũng theo Tứ Niệm Xứ, 37 Bồ đề phần.
Tâm Từ chỉ là một pháp hỗ trợ – không phải
thuốc chữa chung.
Nên học thêm phần Tâm Từ trong Thanh Tịnh
Đạo hoặc A Tỳ Đàm để hiểu đúng kỹ thuật tu.
📚 10. Chú giải kinh tạng có bản dịch tiếng Việt
không?
Có, nhưng chưa đầy đủ, không nên phụ
thuộc vào bản dịch.
Nếu thật sự thiết tha, nên học tiếng Pāli,
Miến, Thái, Anh…
Bản dịch của Hòa thượng Minh Châu là lựa
chọn tốt nếu chưa đọc được nguyên ngữ.
❌ 11. Phật giáo có phải triết học?
Không. Phật giáo là con đường thực hành để chấm dứt khổ, không phải
để tranh biện lý thuyết.
Câu trả lời trong văn bản chưa được triển
khai đầy đủ phần “đặc trưng của Nguyên Thủy Phật giáo”.
Buổi 7 Pháp đàm 23 10 2022 Vấn Đáp Phật Giáo Sư Giác Nguyên
🧘 1. Quán Thân – Quán Tâm đúng cách
Ba điều hành giả cần nhớ khi tu Tứ
Niệm Xứ:
Phải học giáo lý căn bản: hiểu rõ Danh – Sắc, 5 uẩn, 12 xứ, 18 giới,
12 duyên khởi.
Không được mong cầu hay trốn chạy, chỉ ghi nhận những gì đang xảy ra.
Chỉ biết có chánh niệm với thân – tâm hiện tại, không nuối tiếc
quá khứ hay vọng tưởng tương lai.
📌 Lý tưởng là giải thoát, nhưng khi tu thì chỉ
nên tập trung vào hiện tại – giống như sinh viên giỏi chỉ chú tâm học, không mơ
mộng biệt thự – du thuyền.
🌀 2. Về tâm sở “hối” – khi nào là bất thiện?
Tâm hối thuộc bất thiện chỉ khi dằn vặt
triền miên, khổ sở vô ích.
Người trung căn biết hối một cách vừa
phải để làm dấu mốc, không tái phạm → tích cực.
Người thượng căn không làm lỗi nên
không cần hối.
Người hạ căn hối nhưng khổ tâm triền
miên → không lợi ích.
Người hạ nhân phạm lỗi mà không biết
hối → nguy hiểm nhất.
🎯 Tâm hối như thuốc phiện: dùng đúng liều thì chữa
bệnh, lạm dụng thì độc.
🚫 3. Giới “Bất cộng trụ” – cực kỳ nghiêm trọng
Người phạm giới này vĩnh viễn không thể
là Tỳ kheo nữa.
Nếu phạm xong mà tự thú ngay, vẫn
có thể làm Sa-di trọn đời.
Nếu giấu hoặc bị phát hiện, thì
không còn tư cách xuất gia.
❗ Người ngoài không nên võ đoán quy kết người
khác phạm giới này.
💖 4. Hồi hướng vs. Tâm từ – khác hoàn toàn
Hồi hướng: chia sẻ công đức.
Tâm từ: mong chúng sinh sống trong nhân lành – quả lành, an lạc.
Tâm từ thuộc thiền tu tiến, còn hồi
hướng là một loại bố thí phi vật chất.
⚠️ Rất nhiều Phật tử ngộ nhận hai khái niệm
này giống nhau.
🛡️ 5. Vì sao “giữ giới” giúp sinh thiên, hưởng
phước?
Giới là nền tảng để hưởng trọn phước từ tài thí, pháp thí.
Nếu không giữ giới, dù bố thí nhiều cũng sinh
ra không hưởng trọn vẹn: giàu nhưng dị tật, bất tín, sống ngắn,...
Giới có 3 cấp độ:
Hạ: Tránh sát – đạo – dâm – vọng – tửu.
Trung: Ly dục.
Thượng: Chán sanh tử – học giới thánh.
🧠 6. Tứ Vô Ngại Giải – trí tuệ đặc biệt chỉ có ở
bậc Thánh
Vì nó bao gồm hiểu biết về Đạo – Quả – Niết
bàn.
Chỉ người đã chứng Đạo mới thực sự hiểu điều
này.
Là “bonus” – chỉ người phát nguyện đặc
biệt mới có (như muốn thuyết pháp giúp người).
🧘♂️ 7. Muốn trở thành Thượng thủ Thinh Văn (đệ tử
trí tuệ bậc nhất)
Phải tiếp tục tu Ba-la-mật như: Văn – Tư – Tu.
Tâm nguyện và hành trì phải bền bỉ như Xá
Lợi Phất.
Không cần theo Bồ Tát đạo, nhưng phải không
bỏ qua bất kỳ pháp thiện nào.
📌 Dù là Thinh văn, Độc giác hay Phật – đều cùng
tu trong 37 Bồ đề phần, khác nhau ở tâm nguyện và mức độ hoàn thiện
Ba-la-mật.
💼 8. Làm sao cư sĩ tròn bổn phận trong mưu sinh?
Phân chia tài sản 4 phần:
Trả nợ cũ (cha mẹ, người có ơn).
Cho vay mới (vợ con, bạn bè).
Dành cho bản thân.
Dành để làm phước (bố thí, cúng dường,
chia sẻ).
Tự xét xem có lo đủ về y tế – giáo dục
– đi lại – tinh thần chưa, từ đó đánh giá trách nhiệm.
🍃 9. Thực phẩm các cõi khác nhau – “đếm tiền
vàng mã” có thật không?
Chúng sinh các cảnh giới không ăn như
mình: có loài chỉ ngửi mùi, cảm nhận tâm ý.
Họ vẫn sống bằng tâm lý – cảm xúc – ngộ
nhận thời còn là người.
🌫️ Thấy họ “đếm tiền” có thể là ảo giác, vọng
tưởng, hoặc do họ còn tà kiến nên thích như vậy.
🧘♀️ 10. Có nên mời nhiều truyền thống thiền về giảng
dạy?
Sư chủ trương mở tiệc buffet thiền: nhiều
truyền thống – nhiều lựa chọn.
Ai hợp món nào ăn món đó. Không bắt ép
ai theo riêng truyền thống nào.
⚠️ Người dễ dao động, yếu tâm lý thì nên cẩn trọng.
Người bản lĩnh thì nên học nhiều để hiểu rõ mình hợp hướng nào.
Đây là nguyên tắc cho phép sử dụng một phần nhỏ tác phẩm có bản quyền mà không cần xin phép, nếu việc sử dụng đúng mục đích và không gây ảnh hưởng bất hợp lý đến quyền lợi của chủ sở hữu.
Khi nào được xem là “sử dụng hợp lý”?
Luật thường dựa trên bốn yếu tố chính để đánh giá:
1. Mục đích sử dụng
•Các mục đích giáo dục, nghiên cứu hoặc phi lợi nhuận thường được chấp nhận.
•Việc sử dụng mang tính thương mại hoặc nhằm kiếm lợi nhuận thường ít được chấp nhận hơn.
•Nếu việc sử dụng có yếu tố "biến đổi" nội dung gốc (chẳng hạn thêm bình luận, phân tích, hoặc tạo ra ý nghĩa mới), khả năng được xem là hợp lý sẽ cao hơn.
Ví dụ:
Lấy một đoạn phim để phân tích trong video giảng dạy có thể là hợp lý.
Tải nguyên bộ phim lên YouTube mà không bình luận hay chỉnh sửa thường không được coi là hợp lý.
2. Tính chất của tác phẩm gốc
•Tác phẩm dựa trên thông tin thực tế như bản đồ, dữ liệu thường dễ được sử dụng hợp lý hơn.
•Các tác phẩm sáng tạo như tiểu thuyết, âm nhạc, phim ảnh thường được bảo vệ bản quyền nghiêm ngặt hơn.
Ví dụ:
Trích dẫn từ một báo cáo thống kê để minh họa trong bài viết có thể được chấp nhận.
Sao chép nguyên một truyện ngắn để đăng blog không được xem là hợp lý.
3. Mức độ trích dẫn
•Việc sử dụng một phần nhỏ, không phải phần quan trọng nhất của tác phẩm sẽ có khả năng được xem là hợp lý hơn.
Ví dụ:
Trích 10 giây của một bài hát để phân tích có thể được chấp nhận.
Sử dụng đoạn cao trào của bài hát trong video bán hàng có thể không được coi là hợp lý.
4. Ảnh hưởng đến tác phẩm gốc
•Nếu hành vi sử dụng khiến người dùng không còn nhu cầu mua hoặc xem bản gốc, thì không được coi là hợp lý.
Ví dụ:
Quét toàn bộ nội dung một cuốn sách rồi chia sẻ miễn phí có thể làm ảnh hưởng đến doanh thu của tác phẩm, do đó không hợp lý.
Các ngoại lệ khác tùy theo quốc gia
Không phải quốc gia nào cũng áp dụng "sử dụng hợp lý" như nhau. Tại châu Âu và một số nước khác, luật bản quyền quy định rõ các trường hợp ngoại lệ cụ thể, cho phép sử dụng tác phẩm có bản quyền mà không cần xin phép trong một số hoàn cảnh.
Các trường hợp được phép thường bao gồm:
•Trích dẫn có nguồn rõ ràng
•Phê bình hoặc bình luận
•Châm biếm, giễu nhại hoặc mô phỏng
Ví dụ:
Tạo meme châm biếm từ poster phim để thể hiện ý kiến riêng có thể được chấp nhận nếu rõ ràng đây là mục đích giễu nhại.
Lưu ý quan trọng
•Mỗi tình huống cần được đánh giá cụ thể, không có quy tắc cứng nhắc áp dụng chung cho tất cả.
•Nếu bạn có ý định sử dụng nội dung có bản quyền trong sản phẩm thương mại, xuất bản rộng rãi hoặc chưa rõ phạm vi cho phép, hãy tham khảo ý kiến pháp lý trước khi sử dụng.
Dưới đây là 10 ví dụ điển hình trên thế giới về các vụ việc sử dụng hợp lý (Fair Use) gây tranh cãi, từng làm dấy lên nhiều cuộc tranh luận trong lĩnh vực pháp lý, sáng tạo và bản quyền:
1. Google Books (Google Inc. v. Authors Guild)
Tóm tắt: Google số hóa hàng triệu cuốn sách từ thư viện và cho phép người dùng tìm kiếm nội dung, hiển thị đoạn trích nhỏ (snippet).
Tranh cãi: Các tác giả kiện vì cho rằng điều này vi phạm bản quyền.
Kết quả: Tòa án tuyên Google thắng – coi đây là "sử dụng hợp lý" vì mục đích tra cứu, nghiên cứu, không thay thế tác phẩm gốc.
2. YouTube: Lenz v. Universal Music Corp. (vụ "dancing baby")
Tóm tắt: Một bà mẹ đăng video con nhảy múa có nhạc nền "Let's Go Crazy" của Prince. Universal yêu cầu gỡ bỏ.
Tranh cãi: Người mẹ kiện ngược lại, nói rằng đó là "sử dụng hợp lý".
Kết quả: Tòa án cho rằng các chủ bản quyền phải cân nhắc yếu tố "sử dụng hợp lý" trước khi yêu cầu gỡ nội dung. Một bước ngoặt lớn trong việc bảo vệ người dùng YouTube.
3. Cariou v. Prince
Tóm tắt: Nghệ sĩ Richard Prince sử dụng ảnh từ cuốn sách ảnh của Patrick Cariou để làm loạt tranh mới.
Tranh cãi: Cariou kiện vì ảnh bị sử dụng mà không xin phép.
Kết quả: Tòa án phán quyết một phần tranh của Prince mang tính "biến đổi" và được xem là sử dụng hợp lý.
4. The Wind Done Gone (vụ kế truyện Cuốn theo chiều gió)
Tóm tắt: Cuốn tiểu thuyết "The Wind Done Gone" kể lại câu chuyện của "Gone With the Wind" từ góc nhìn của một nô lệ da màu.
Tranh cãi: Người sở hữu bản quyền "Gone With the Wind" kiện.
Kết quả: Tòa án cho rằng đây là tác phẩm "phê bình, biến đổi", và được bảo vệ bởi luật sử dụng hợp lý.
5. Sony Corp. of America v. Universal City Studios (vụ máy ghi hình Betamax)
Tóm tắt: Sony bị kiện vì sản xuất đầu ghi Betamax cho phép người dùng ghi lại chương trình TV.
Tranh cãi: Có phải hành vi ghi lại TV tại nhà là vi phạm bản quyền?
Kết quả: Tòa tối cao Mỹ phán đây là hành vi hợp lý nếu dùng cá nhân. Vụ này đặt nền móng cho ngành công nghệ thu âm/video gia đình.
6. Campbell v. Acuff-Rose Music (vụ bài hát "Pretty Woman")
Tóm tắt: Nhóm 2 Live Crew làm lại ca khúc "Oh, Pretty Woman" theo phong cách chế giễu.
Tranh cãi: Chủ bản quyền bài hát kiện vì cho rằng đây là đạo nhạc.
Kết quả: Tòa tuyên bản chế có tính "châm biếm" và là sử dụng hợp lý. Một án lệ quan trọng xác định parody (chế nhại) có thể được bảo vệ.
7. Blanch v. Koons (nghệ thuật thị giác)
Tóm tắt: Nghệ sĩ Jeff Koons sử dụng ảnh thời trang của tạp chí để đưa vào tác phẩm hội họa.
Tranh cãi: Nhiếp ảnh gia kiện vi phạm bản quyền.
Kết quả: Tòa án tuyên phần sử dụng là hợp lý vì có yếu tố biến đổi, sử dụng trong ngữ cảnh phê bình xã hội.
8. Fox News v. TVEyes
Tóm tắt: TVEyes là công cụ tìm kiếm video từ các kênh truyền hình, cho phép trích dẫn và tải xuống đoạn clip.
Tranh cãi: Fox kiện vì bị sao chép nội dung chương trình.
Kết quả: Tòa phán rằng việc tìm kiếm là hợp lý, nhưng việc cho phép tải về và chia sẻ đoạn clip thì không.
9. Dr. Seuss Enterprises v. ComicMix (Green Eggs and Ham vs. Star Trek mashup)
Tóm tắt: Một cuốn truyện mashup pha trộn phong cách Dr. Seuss với nội dung Star Trek.
Tranh cãi: Dr. Seuss kiện vì cho rằng tác phẩm bắt chước quá sát.
Kết quả: Tòa án ban đầu đồng ý đây là sử dụng hợp lý, nhưng sau đó vụ việc bị kháng cáo và tranh cãi kéo dài.
10. Oracle v. Google (vụ mã nguồn Java trong Android)
Tóm tắt: Google sử dụng API Java của Oracle để phát triển Android. Oracle kiện đòi bồi thường bản quyền.
Tranh cãi: Đây là vụ công nghệ lớn nhất liên quan đến fair use.
Kết quả: Sau nhiều năm kiện tụng, Tòa Tối cao Mỹ tuyên Google thắng – sử dụng API Java là hợp lý, có tính "biến đổi" trong hệ sinh thái mới.
Những vụ việc trên cho thấy ranh giới giữa "sử dụng hợp lý" và "vi phạm bản quyền" rất mong manh và phụ thuộc vào từng bối cảnh cụ thể. Dù có nguyên tắc chung, nhưng phán quyết cuối cùng vẫn mang tính pháp lý và xét từng trường hợp.
Buổi 4 Pháp đàm 02-10-2022 Vấn Đáp Phật Giáo Sư Giác Nguyên
🧘♂️ 1. Ba loại bố thí và công đức của “Vô úy thí”
Tài thí (Amisadāna): Cho vật chất → giúp người → mai sau được
khỏe mạnh, giàu có, thông minh.
Pháp thí (Dhammadāna): Chia sẻ tri thức đúng → tạo công đức lớn.
Vô úy thí (Abhayadāna): Sống, nói năng, hành động khiến người
khác an tâm, không sợ hãi. Ví dụ như đi nhẹ, nói khẽ, tránh làm phiền người
khác – công đức rất lớn.
📝 Câu chuyện người thuê trọ đá giày trong đêm là
ví dụ sống động cho “vô úy thí”.
👩 2. Người nữ tu hành và thiền định
Nữ hoàn toàn có thể chứng thiền, đạt A La
Hán, lục thông, tam minh… nếu:
Tái sinh bằng tâm tam nhân (thiện
+ trí).
Có nỗ lực tu hành đúng pháp.
Ví dụ về bố thí một đôi dép nhưng có chủ ý
thiện sâu sắc → phước báu rất lớn.
🔁 3. Muốn sanh làm thân nam – nên làm gì?
Điều kiện:
Tránh tà dâm.
Tránh tâm lý nữ tính cực đoan như
thích làm đẹp, để ý lặt vặt, đa cảm, mơ mộng.
Lý do: Dù đã chứng thiền và lên Phạm
Thiên, nhưng nếu tập khí nữ tính còn → vẫn có thể tái sinh làm nữ.
☯️ 4. Sống khô khan vì tu có đúng?
Sai.
Người tu đúng vẫn dễ thương, hòa nhã, “ẩm ẩm”
– không khô rang, cũng không ướt nhẹp.
Tu là để trở nên dễ mến, không phải để “gỗ
đá vô tri”.
🎭 5. “Giả vờ hiền” rồi thành thật – đúng không?
Nếu giả tạo có chủ ý tu tập, rèn luyện
bản thân → đúng.
Nếu giả dối để lừa người → sai.
Hai câu cần ghi nhớ:
“Chuyện phiền chỉ tồn tại khi ta nghĩ đến
nó.”
“Chết là khởi đầu một hành trình đẹp hơn
– nhưng phải tu bây giờ để nó đẹp thật.”
💪 6. Làm sao để chịu đựng đau đớn thể xác?
Hai điều quan trọng nhất:
Học giáo lý.
Sống chánh niệm.
Không nên chỉ nói suông “kham nhẫn”, “tâm
xả” nếu chưa hiểu giáo lý nền tảng.
📚 7. Kiến thức giáo lý cơ bản cần học để tu Tứ
Niệm Xứ:
5 uẩn.
12 xứ (6 căn – 6 trần).
12 duyên khởi.
Tâm và tâm sở.
🌟 Trích dẫn Ajahn Naeb: Không học giáo lý mà đòi
chứng tuệ quán là cực hiếm, “hiếm hơn trúng số”.
🔁 8. Quán 12 duyên khởi và Tứ niệm xứ để thấy Vô
thường – Khổ – Vô ngã
Không thể học “lấy lệ” hay “kiểu sang chảnh”
rồi hỏi câu cao siêu như “máy bay bay sao” nếu mới lớp 3.
Cần nắm vững kiến thức nền.
🧠 9. Ví dụ thực tế về 5 uẩn trong một khoảnh khắc
nhận thức
Khi nhìn một đóa hoa:
Sắc uẩn: con mắt.
Thọ: cảm giác.
Tưởng: nhận diện, hồi ức.
Hành: các tâm sở đi kèm.
Thức: sự nhận biết.
🔍 10. Về “Ngoại đế” và tâm siêu thế
Tâm siêu thế không bị xếp vào Khổ đế trong
trường hợp đặc biệt vì không do Tập đế tạo ra.
Nhưng rốt ráo mà nói: cái gì vô thường
thì đều là khổ.
🥩 11. Mua thịt cá có phạm giới không?
Không phạm giới sát nếu không trực
tiếp giết.
Nhưng có thể tạo nghiệp sát nếu có chủ
ý tìm mua đồ tươi sống.
Nên cẩn trọng với ý định trước khi mua.
😇 12. Người thiểu năng, Down syndrome có tạo
nghiệp không?
Dù không làm điều ác bằng hành động hay lời
nói, nhưng tâm vẫn có tham sân si → vẫn tạo nghiệp.
Không thể đánh giá bằng vẻ bề ngoài.
🫣 13. Vua A Xà Thế – “Phật nhận tội thay”?
Hiểu sai. “Ta nhận tội” nghĩa là ta ghi nhận sự
sám hối của ông.
Vua không trực tiếp giết cha, cả đời sau
đó ăn năn, hộ trì Tăng Bảo → chỉ đọa “đồng sôi”, không vào A Tỳ.
💰 14. Cúng tiền cho Tăng Ni có phạm không?
Tùy tâm và mục đích:
Nếu biết vị ấy sử dụng đúng → cúng được.
Nếu nghi ngờ → không nên cúng, dễ tạo phiền
não.
Có thể hỗ trợ bằng vật dụng cụ thể (thuốc,
thực phẩm, thiết bị…).