TRÍ TUỆ RỐT RÁO PHẢI LÀ TRÍ TUỆ VỀ BỐN ĐẾ
Bốn Đế: Mọi hiện hữu là khổ. Thích cái gì cũng là thích trong khổ. Muốn hết khổ đừng thích trong khổ nữa. Ba nhận thức này chính là con đường thoát khổ.
Người hiểu biết về Bốn Đế dầu chỉ trên lý thuyết, chỉ cần đủ sâu và đủ rộng cho một phàm phu thì sẽ sống tốt hơn, an lạc an toàn hơn. Ngài Xá Lợi Phất dạy: Trí tuệ rốt ráo phải là trí tuệ về Bốn Đế.
Nhiều lần tôi nói, sống ở đời này chúng ta cần phải có con mắt. Bởi vì, đời sẽ là bóng đêm, đời sẽ là bóng tối, đời sẽ là rừng khuya khi chúng ta không có con mắt. Con mắt ở đây là gì? Là 4 khả năng: Ở dưới nhìn lên để học hỏi, ở trên nhìn xuống để bao dung; ở trong nhìn ra để chia sẻ; ở ngoài nhìn vào để khách quan, để cảm thông. Phải có 4 cái nhìn này mới gọi là huệ nhãn huệ căn. Nếu không có 4 cái nhìn này thì coi như mình bị mù.
Ví dụ như mình nghĩ mình đang là bác sĩ, mình có tiền, thì mình là số 1. Như vậy là mình không có khả năng nhìn xuống và cũng không có khả năng nhìn lên. Khả năng nhìn lên là nhận ra rằng mình giàu thiệt nhưng có đứa nó giàu hơn mình; nó giàu hơn mình mà nó vẫn già, nó vẫn chết và nó vẫn đọa. Không có khả năng nhận ra điều đó thì gọi là không có khả năng nhìn lên.
Mình phải nhìn xuống dưới chân để thấy rằng có bao nhiêu là cảnh giới mà tự hỏi những chuẩn bị của mình bây giờ là chuẩn bị đi lên hay đi xuống. Hãy nhìn xuống dưới để coi đời sống của mình, cách nghĩ của mình, cách nói của mình, hành động của mình bây giờ đang chuẩn bị đi lên hay đi xuống. Hãy tự hỏi lòng mình và tự trả lời.
Hơn một lần tôi nói, mỗi giây phút trôi qua dầu biết hay không biết, chúng ta luôn kín đáo có mặt trên con đường dẫn về đâu đó. Dầu muốn dầu không, dầu biết hay không, trong từng phút trôi qua chúng ta đang âm thầm xây dựng chốn về trong tương lai của mình. Và đương nhiên, chốn về ấy thường là máu lệ nhiều hơn là hoa hồng. Rất hiếm có hoa hồng, cỏ xanh, mây trắng, nắng vàng, bởi tất cả đời sống bất thiện của mình nó chỉ chuẩn bị cho chuồng cũi, lồng chậu, cống rãnh, ao tù nước đọng dơ bẩn.
Chúng ta khoái hưởng quả lành, hiếm ai vui với nhân lành lắm, kể cả Phật tử. Miệng chúng ta nói thờ Phật nhưng 99,9% chỉ thích hưởng quả lành chứ hiếm có người tạo nhân lành. Trong khi bậc thượng căn thì vui cực kỳ khi họ sống thiện, tạo nhân lành. Còn những quả lành như giàu, đẹp, nổi tiếng… thì họ coi như rác. Bồ Tát sanh ra thấy ‘mùi tanh tanh’ là bỏ đi. Nhưng hễ chưa bỏ đi thì Ngài cực kỳ thích giữ giới, cực kỳ thích tu thiền, cực kỳ thích bố thí, cực kỳ thích phục vụ, cực kỳ thích kham nhẫn, cực kỳ thích từ tâm. Nhưng khi sanh ra trong điều kiện ‘top’ Ngài lại chê những cái đó, và bỏ hết đi tu. Bậc thượng căn là như vậy đó.
Bậc Thượng căn sống thiện và lánh ác. Lý do thứ nhất họ sống thiện bởi vì họ không thể sống ác được nên ‘kẹt quá’ họ sống thiện. Còn sống là còn phải hoạt động thì phải chọn một trong hai. Lý do thứ hai là họ sống thiện để hướng tới mục đích không còn thiện - ác - buồn - vui nữa.
Họ sống thiện để không còn thiện nữa, không còn ác nữa. Còn chúng ta thì sống thiện để cầu quả lành. Bậc hạ căn thì chỉ biết lưu tâm cái quả, trốn quả xấu tìm quả lành. Bậc Trung căn cũng trốn quả xấu, tìm quả lành nhưng nỗ lực sống thiện. Sống thiện để trốn khổ tìm vui.
Hiểu như vậy thì chúng ta mới thấm vì đâu mà ngài Xá Lợi Phất dạy rằng: Cái được gọi là trí tuệ đúng nghĩa rốt ráo và triệt để chỉ có trí tuệ trong Bốn Đế. Chính cái trí này nó mới cho ta một lần đi không quay lưng, một lần đi không quay mặt, một lần đi không trở về như là Kinh Kha sang Tần, đã qua khỏi bờ sông Dịch thì không quay lui. Đó mới đúng là Kinh Kha trong giáo pháp này.
Còn đa phần chúng ta chân đi mà lòng cứ ở lại. Chúng ta không bao giờ đi tu hành mà đi vé một chiều. Chúng ta luôn luôn đi vé hai chiều (round trip), trong khi Đức Phật đề nghị là con hãy đi vé one-way, mua vé đi đừng mua vé về, cứ đi thẳng về phía trước.
#NKCBK
#SưGiácNguyên
Ghi chú: 132
Sách đọc nhiều
Bài đọc nhiều
