LÝ QUANG DIỆU VIẾT VỀ BẮC TRIỀU TIÊN
Nguồn: Lee Kuan Yew (2013). “North Korea: A Grand Hoax”, in L.K. Yew, One
Biên dịch & Hiệu đính: Tống Thị Thanh Duyên
BẮC TRIỀU TIÊN: Một cú lừa ngoạn mục
Tôi chưa bao giờ đến Bắc Triều Tiên. Tôi chưa bao giờ cảm thấy phải đến nơi ấy.
Đó là một quốc gia bất thường bậc nhất. Ngay cả ở Trung Quốc, dân chúng cũng
được sống với những quyền cơ bản nhất định. Ở Bắc Triều Tiên, người dân bị trấn
áp hoàn toàn và cách ly triệt để khỏi thế giới bên ngoài. Nếu nói rằng nhà Kim đã
xây nên nạn sùng bái cá nhân thì đó vẫn là một sự nói giảm trầm trọng. Để mê
hoặc người dân Triều Tiên, gia tộc Kim đã trở thành những người bán thần thánh.
Người dân kính sợ gia tộc đó, không nhận thấy rằng họ thực ra đang sống trong
một trò lừa đảo. Tất cả những người đàn ông và phụ nữ trông nghiêm nghị diễu
hành qua đều là một phần của một trò lừa lớn. Khác xa một thiên đàng xã hội chủ
nghĩa trên trái đất, Bắc Triều Tiên là một trong những quốc gia được cai trị tệ nhất
thế giới, thất bại với cả những nghĩa vụ cơ bản nhất, ví dụ như đảm bảo cho người
dân được đủ ăn.
Cách họ xoay sở để duy trì một cú lừa ngoạn mục như vậy trong thời đại
giao tiếp tức thời ngày nay bản thân nó là một điều khá ấn tượng. Họ không có
iPhone hay truyền hình vệ tinh. Nếu họ có, trò lừa đảo này sẽ không thành. Một vài
người Bắc Triều Tiên cuối cùng đã đi khỏi đất nước và thấy được rằng thế giới – và,
đặc biệt là Nam Hàn – đã phát triển đến đâu và đất nước của họ đã bị bỏ xa đến
thế nào. Nhưng những người này chỉ là thiểu số. Họ là những người thấy rằng cuộc
sống của họ đã quá mức chịu đựng đến mức họ sẵn sàng đặt mình vào một mối
1
nguy hiểm lớn khi cố gắng trốn sang Trung Quốc hay Nam Hàn. Một vài người đã
thành công. Nhiều người khác thất bại. Những người thành công biết rằng họ đã
trốn thoát trong gang tấc. Họ đặt mạng sống của mình vào tình thế đương đầu với
sóng to gió lớn trên những con thuyền gỗ hay đi đường bộ với nguy cơ bị lính biên
phòng bắt được. Ngày mà phần lớn người dân Bắc Triều Tiên nhận ra điều tương tự
- rằng đất nước của họ bị mắc lại trong những tháng năm đen tối bởi chế độ hiện
tại – thì sẽ là sự bắt đầu cho ngày tàn của chế độ này.
Không may thay, có lẽ đã quá muộn để chế độ Bắc Triều Tiên cải tổ chính
mình. Họ đã đến điểm không thể quay đầu lại nữa. Trung Quốc đang cố gắng
thuyết phục họ thay đổi từ từ - đưa lãnh đạo của họ đến những nơi như Thượng
Hải, Quảng Châu, Thẩm Quyến để cố thuyết phục họ rằng có cách để giải quyết tận
gốc vấn đề mà không làm mất đi quyền lực. Nhưng Bắc Triều Tiên là một chủ thể
rất khác với Trung Quốc. Nó giữ được sự thống nhất bằng sự sùng bái, và nếu
tượng đài sùng bái này sụp đổ - điều không thể tránh khỏi khi anh mở cửa với thế
giới và tiến hành những cải cách thị tường tự do – đất nước sẽ sụp đổ theo. Người
dân Bắc Triều Tiên sẽ thức tỉnh trước sự thật rằng họ đã bị lừa hàng thập kỷ. Họ sẽ
thấy họ khờ dại biết bao khi bị gia tộc Kim mê hoặc, khi tin tưởng rằng như vậy sẽ
khiến họ trở thành quốc gia tuyệt vời nhất thế giới. Họ sẽ thấy một Nam Hàn giàu
có và thịnh vượng. Mở cửa đơn giản là sẽ không thành công.
Vấn đề còn phức tạp hơn nữa khi cuộc sống cá nhân và tự do của những
lãnh đạo Bắc Triều Tiên cũng sẽ bị đe dọa, bởi vì trong quá khứ họ đã ra lệnh thực
hiện những tội ác mang tính quốc tế, bao gồm ám sát các chính trị gia Nam Hàn,
bắn hạ máy bay chở khách ở vịnh Andaman và bắt cóc công dân nước ngoài, gồm
một số người Nhật. Một số những lãnh đạo này sẽ chết, nhưng số còn sống sẽ đối
mặt với viễn cảnh phải trả giá bởi vì những hành động này chắc chắn được thực
hiện với sự tán thành của lãnh đạo Bắc Triều Tiên, nếu như không phải là dưới sự
chỉ đạo trực tiếp của họ.
Trong tương lai gần, hiện trạng ở bán đảo Triều Tiên nhiều khả năng được
giữ nguyên. Không có một thế lực nào đủ mạnh để có thể chuyển thế cân bằng từ
bên này sang bên kia. Gần như tất các các phe phái có quyền lợi tự thân trong vấn
đề Triều Tiên, bao gồm Trung Quốc và Mỹ, đều không muốn cả chiến tranh lẫn tái
thống nhất hòa bình diễn ra – ít nhất là không phải trong ngắn hạn. Các rủi ro lợi
ích đơn giản là quá cao.
Bắc Triều Tiên sẽ không muốn lặp lại những gì họ đã làm vào năm 1950 –
tức là gây một cuộc chiến tranh để chiếm lấy Nam Hàn. Họ biết họ không thể nào
hi vọng đánh thắng Mỹ, nước vì những lý do chiến lược sẽ huy động toàn bộ lực
2
lượng quân sự cần thiết để bảo vệ Nam Hàn khỏi một cuộc tấn công như vậy.
Nhưng thậm chí nếu không có Mỹ, Bắc Triều Tiên cũng sẽ không chiếm ưu thế
trong một cuộc đối đầu tay đôi với Nam Hàn. Họ có thể theo đuổi một chính sách
ưu tiên quân sự toàn diện, nhưng Nam Hàn có những lợi thế áp đảo về tài lực kinh
tế cần thiết. Việc tin rằng vũ khí là tất cả những gì cần có trong chiến tranh là một
sai lầm tương tự người Nhật trong Đệ Nhị Thế Chiến. Người Nhật đã nghĩ họ có thể
phá hủy hạm đội của Mỹ và củng cố một lợi thế mang tính quyết định trong chiến
tranh. Nhưng tiềm lực sản xuất công nghiệp của Mỹ mạnh đến nỗi họ có thể xây
dựng lại hạm đội và còn hơn thế nữa. Họ không mất nhiều thời gian để quay lại và
trừng phạt Nhật Bản. Rốt cuộc thì chính tiềm năng công nghiệp là thứ quyết định
sức mạnh quốc gia của anh chứ không phải là số tàu thuyền và súng ống mà anh
có. Nếu anh có vũ khí nhưng không được hỗ trợ bởi một nền tảng kinh tế vững
chắc, anh có thể sẵn sàng hơn cho chiến tranh, nhưng đó sẽ là cuộc chiến mà anh
không có khả năng duy trì. Bắc Triều Tiên sẽ hiểu rõ điều này. Họ không phải là
những kẻ ngốc.
Trong những năm gần đây, Bắc Triều Tiên đã thực hiện những hoạt động
quân sự hung hăng, bắn chìm chiến hạm Cheonan của Nam Hàn và nã pháo vào
đảo Yeonpyeong. Tổng cộng 48 người Nam Hàn đã bị giết trong hai vụ này. Những
hành động khiêu khích này phản ánh kiểu chính sách “bên miệng hố chiến tranh”
vốn thể hiện rõ ràng trong chính sách của họ về vũ khí hạt nhân. Nhưng tôi tin rằng
Bắc Triều Tiên, trái ngược với tất cả những biểu hiện điên rồ bên ngoài của họ,
nhận thức được rằng có một ranh giới mà họ không nên vượt qua. Có vẻ như họ đã
điều chỉnh hành động của mình để chưa tới mức sẽ gây nên sự trả đũa gay gắt. Và
họ làm thế nhằm giành được những lợi ích tối đa trong nước. Như vài nhà phân tích
đã chỉ ra, đó có thể là một cách tiện lợi để nâng cao uy tín chính trị và quân sự của
người thừa kế ngai vàng, Kim Jong-un.
Tương tự, Nam Hàn sẽ không muốn thấy bất kỳ một động thái kịch tính nào
hướng đến việc tái thống nhất. Chiến tranh là quá rủi ro bởi thủ đô Seoul nằm
trong tầm pháo của Bắc Triều Tiên. Nên cho dù Nam Hàn có thể thắng trận, thủ đô
của nó có thể bị phá hủy trong quá trình giao tranh. Và xấp xỉ một phần năm người
dân Nam Hàn sống ở Seoul. Nhưng tái thống nhất hòa bình có lẽ cũng không được
Nam Hàn hưởng ứng. Trong khi tái thống nhất là khao khát dài lâu của họ và cũng
là mục tiêu cuối cùng, Nam Hàn đã xác định rằng cái giá về mặt kinh tế cho một
đất nước Triều Tiên được thống nhất nhanh chóng – ví dụ như qua một thỏa thuận
chung – sẽ rất khủng khiếp đối với Nam Hàn đến mức họ muốn trì hoãn nó trong
thời gian trước mắt. Vấn đề dành cho họ lớn hơn hai hoặc ba lần so với vấn đề của
Đông Đức đối với Tây Đức, đơn giản là vì Bắc Triều Tiên đang ở trong một tình
3
trạng tệ hơn Đông Đức rất nhiều. Và cần phải chú ý rằng nước Đức hiện giờ vẫn
tiếp tục chịu đựng ảnh hưởng của việc tái thống nhất. Nói rằng “Hãy thống nhất với
nhau” là một chuyện. Nói rằng “Tôi sẽ tiếp tục nuôi anh qua hàng thập kỷ cho đến
khi anh chạm tới được mức sống của tôi” là một chuyện khác. Nam Hàn sẽ thích
Bắc Hàn mở cửa từ từ ra thế giới hơn, và độ trễ thời gian lâu hơn – có lẽ là hàng
thập kỷ - từ khi bắt đầu những cải cách đó cho tới khi sự thống nhất thực tế với
Nam Hàn diễn ra.
Cuối cùng, Trung Quốc và Hoa Kỳ, hai cường quốc đã đánh nhau trong cuộc
chiến tranh ủy nhiệm ở Triều Tiên vào thập kỷ 1950, cũng không phải không hài
lòng với hiện trạng của bán đảo Triều Tiên. Mọi thứ có thể còn tệ hơn thế. Người
Mỹ gần đây mới thoát ra khỏi hai cuộc chiến tranh tốn kém ở Iraq và Afghanistan
và không ham muốn chiến tranh gì thêm nữa. Mặc dù không ai nghi ngờ cam kết
của họ với việc bảo vệ Nam Hàn nhưng họ hi vọng tình thế sẽ vẫn yên ả trong
nhiều năm nữa.
Trung Quốc cũng không muốn chứng kiến sự tái thống nhất bằng chiến
tranh hay hòa bình. Trung Quốc coi Bắc Triều Tiên như một nước đệm. Một Triều
Tiên thống nhất sẽ là một đất nước bị chi phối bởi Nam Hàn, với quân đội Mỹ có
thể được phép đi chuyển lên tới tận sông Áp Lục ở biên giới Trung-Triều. Sự có mặt
của quân đội Mỹ ở cửa nhà mình là một viễn cảnh khó chịu – và đây là điều đầu
tiên đã kéo họ vào cuộc Chiến tranh Triều Tiên. Nhưng ngay cả khi Mỹ đồng ý rời
Triều Tiên sau tái thống nhất – và đây là một giả thiết khó xảy ra – thì người Trung
Quốc cũng sẽ không xem việc tái thống nhất là một tin tốt lành. Tại sao họ lại
muốn một Triều Tiên hùng mạnh ngay ở biên giới của họ chứ? Nhìn chung, anh ở
một tình thế thoải mái hơn khi hàng xóm nhà anh vẫn còn bị phân mảnh.
Vì thế tình thế như hiện nay không phải là không ổn định. Tất cả các bên sẽ
hành động rất, rất thận trọng. Vấn đề Triều Tiên có thể tồn tại mười hay hai mươi
năm nữa tính từ bây giờ, với gần như không có gì thay đổi. Sớm hay muộn, chế độ
Bắc Triều Tiên sẽ bục ra từ bên trong vì hệ thống của họ rốt cuộc không thể chống
đỡ được nữa. Nhưng gia tộc Kim sẽ làm tất cả những gì có thể để chắc chắn việc
này sẽ xảy ra muộn chứ không phải sớm. Và cái muộn này có thể tốn một thời gian
dài. Một sự đột phá sẽ xảy ra khi giao tiếp với thế giới bên ngoài trở nên dễ dàng
hơn đối với những người dân Bắc Triều Tiên bình thường.
Trong lúc chờ đến lúc đó, Bắc Triều Tiên đang tự biến mình thành một mối
đe dọa quốc tế khi theo đuổi vũ khí hạt nhân. Đối với việc này, Trung Quốc là bên
duy nhất có ảnh hưởng tới Bắc Triều Tiên, và Trung Quốc đã không thành công
trong việc thuyết phục họ từ bỏ vũ khí. Bắc Triều Tiên tin rằng có được vũ khí hạt
4
nhân là yếu tố sống còn để chế độ sống sót. Họ không hoàn toàn tin tưởng Trung
Quốc bởi vì họ đã thấy Trung Quốc tiếp cận Nam Hàn nhanh thế nào khi Trung
Quốc muốn công nghệ và đầu tư của Nam Hàn. Bắc Triều Tiên có thể sẵn sàng cất
vũ khí hạt nhân của họ vào tủ kính và đập vỡ mặt kính để lấy nó ra chỉ trong
trường hợp khẩn cấp – miễn là, chắc chắn rồi, họ tiếp tục nhanh chóng nhận được
viện trợ quốc tế khi họ yêu cầu. Nhưng từ bỏ nó là điều không thể. Tôi đặt mình
vào vị trí của Bắc Triều Tiên và sẽ có những tính toán sau: Trung Quốc sẽ gây áp
lực lên tôi, nhưng nếu tôi thất bại thì họ cũng chẳng có lợi lộc gì. Vậy tại sao tôi
phải nghe theo Trung Quốc? Kinh nghiệm ở Libya có thể đã thuyết phục họ rằng
bám vào vũ khí là có lợi nhất. Muammar Gaddafi của Libya đã nhượng bộ những
đòi hỏi của phương Tây và từ bỏ vũ khí hạt nhân, chỉ để thấy rằng khi nổi loạn
trong nước diễn ra thì không có gì ngăn cản Pháp hay Hoa Kỳ tham gia vào cuộc
xung đột để ủng hộ phe nổi dậy. Kết cục là Gaddafi đã bị quân nổi dậy xử tử chóng
vánh vào tháng 10 năm 2011, một sự kiện hẳn là đã làm những thành viên của nhà
họ Kim rùng mình.
Khi Bắc Triều Tiên lung lay thì Nam Hàn sẽ vẫn trên con đường phát triển.
Nó đã rất phát triển và có thể tiếp tục như thế trong nhiều năm nữa. Nó mở cửa với
thế giới và đặc biệt là với Trung Quốc, lợi dụng triệt để thị trường và nguồn lao
động của người hàng xóm khổng lồ. Khi tôi thăm Nam Hàn cách đây vài năm, mọi
thương gia mà tôi gặp đều có mối làm ăn ở Trung Quốc. Người Triều Tiên cũng
chiếm số đông nhất trong số sinh viên nước ngoài, học ngôn ngữ và xây dựng
những mối liên hệ quan trọng, hay còn họi là guanxi (quan hệ), cho tương lai. Việc
họ sẵn lòng gắn mình vào câu chuyện tăng trưởng thành công nhất của thế kỷ này
sẽ mang lại cho họ một lực đẩy mạnh mẽ.
Nam Hàn đã dẫn đầu thế giới trong một số ngành sản xuất, bao gồm màn
hình LED. Những chaebol của họ - Samsung, LG và Hyundai, và những tên tuổi
khác – có thể cạnh tranh được với các tập đoàn đa quốc gia thành công nhất thế
giới, và họ rất mạnh trong lĩnh vực Nghiên cứu và Phát triển (R&D). Đối với một
nền kinh tế đang nổi lên với dân số 50 triệu, những gì họ đạt được thực sự rất ấn
tượng.
Người Triều Tiên là một trong những dân tộc kiên cường nhất trong khu vực
của họ vì Triều Tiên là nơi các bộ lạc xâm lăng của Mông Cổ phải dừng chân. Họ
gặp khó khăn khi vượt biển để xâm lược Nhật Bản và nhiều người phải định cư ở
Triều Tiên. Và vì thế người Triều Tiên mang dòng máu của những chiến binh táo
bạo nhất đến từ Trung Á. Họ rất bền bỉ. Trong một chừng mực nào đó, chúng ta
tiếp tục nhìn thấy tính cách đó ở họ. Hơn nữa, họ có một dân số được giáo dục tốt,
5
những người siêng năng, chăm chỉ và có ý thức thi thố. Họ sẽ duy trì được những
đức tính tốt của mình.
Nhưng những thành tựu trong quá khứ không đảm bảo cho thành công ở
tương lai. Nam Hàn cần phải vượt qua một vài rào cản trong xã hội của họ để tiếp
tục tiến lên.
Đầu tiên, quốc gia này cần phải theo dõi sát sao khuynh hướng dân số tổng
thể của họ. Mức sinh thấp nhưng Nam Hàn đang chấp nhận người nước ngoài hơn
so với Nhật Bản, đó là một lợi thế rõ ràng. Họ phải tiếp tục tìm cách lấp đầy số trẻ
bị thiếu hụt để đảm bảo đất nước đi lên về dài hạn.
Thứ hai, nếu có một sự đồng thuận lớn hơn về bước đường phía trước của
đất nước thì sẽ hữu ích hơn nhiều, thay vì những đấu tranh nội bộ triền miên đã
quấy đảo Nam Hàn nhiều hơn so với ở những xã hội khác. Ví dụ, tranh cãi giữa các
đảng phái chính trị về vai trò của các chaebol – và liệu chính phủ có nên bòn rút
chúng nhiều hơn để tái phân phối lại của cải hay không – đang khiến một vài tập
đoàn xem xét việc dời nhiều hơn nữa những hoạt động của họ ra nước ngoài.
Những cãi vã này làm tiêu hao năng lượng và tài nguyên của xã hội. Nam Hàn có
thể còn mạnh hơn nữa nếu người dân của nó, thay vì thế, thống nhất với nhau và
nói rằng, “Hãy cùng nhau tấn công vào thị trường toàn cầu”.
Hỏi - Đáp
Hỏi: Ông có nhìn thấy một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân ở Đông Bắc Á hay
không?
Đáp: Bắc Triều Tiên có thể đã có vũ khí hạt nhân. Nên một cuộc chạy đua sẽ diễn
ra nếu Nam Hàn cũng chế tạo một vũ khí hạt nhân, điều tôi nghĩ họ có khả
năng làm được. Điều này sẽ xảy ra nếu nền kinh tế Mỹ sụt giảm và mất khả
năng triển khai sức mạnh ở Châu Á. Bởi vì khi điều này xảy ra, đảm bảo an
ninh của Mỹ cho Nam Hàn và Nhật Bản sẽ không còn.
Hỏi: Vậy là Nhật Bản có thể cũng muốn làm thành viên của câu lạc bộ hạt nhân?
Đáp: Tôi nghĩ Nhật Bản sẽ là nước cuối cùng phát triển vũ khí hạt nhân bởi vì họ
đã chịu hai quả bom ở Hiroshima và Nagasaki, và họ biết những hậu quả không chỉ đối với những người đã chết mà còn với những ai còn sống và
chết sau đó vì bệnh bạch cầu và nhiều bệnh khác nữa. Nên họ có ác cảm đối
với nó.
6
Hỏi: Nhưng nếu cả Nhật và Nam Hàn đều có vũ khí hạt nhân thì sẽ tạo nên một
Đông Bắc Á an toàn hơn chứ? Tất cả họ đều có vũ khí hạt nhân, họ sẽ không
thể gây chiến với nhau được.
Đáp: Còn tùy. Có một vài lý thuyết về vũ khí hạt nhân. Nếu anh có thể đánh gục
kẻ thù trong một đợt tấn công, thì vũ khí hạt nhân của kẻ thù sẽ không hiệu
quả nữa, trừ khi họ là người tấn công trước. Nếu đòn phủ đầu của anh
không đủ để kết liễu kẻ thù và kẻ thù của anh có thể trả đũa, thì nguy cơ
hủy diệt lẫn nhau chắc chắc là một khả năng có thể xảy ra.
Hỏi: Và ông không thấy khả năng chiến tranh nổ ra trên bán đảo Triều Tiên trong
một hai thập kỷ tới?
Đáp: Tôi nghi ngờ điều này. Không có lợi cho ai cả.
Hỏi: Đối với lãnh đạo Bắc Triều Tiên, có những bài học từ Libya. Có thể cũng có
những bài học từ Myanmar hay không? Chế độ ở đó cũng đã có một thay đổi
từ cốt lõi.
Đáp: Những vị tướng Miến Điện đã xác định rằng họ đã không đi được tới đâu cả.
Họ có thể thấy những phát triển mà người Thái đạt được. Họ đã xác định
rằng không thể cứ tiếp tục như vậy bởi vì nếu thế cuối cùng họ sẽ sụp đổ.
Nhưng Bắc Triều Tiên thuộc một nền văn hóa và loại người khác. Anh không
thấy các vị tướng Miến Điện trông bạo tàn và cương quyết với xà-rông và
khăn vấn đầu của họ. Đó hoàn toàn là một dân tộc rất khác.
Hỏi: Chính sách của Nam Hàn đối với Bắc Triều Tiên đã thay đổi sâu sắc từ thời
Chính sách Ánh Dương của Kim Dae-jung. Tổng thống Lee Myung-bak thay
vì vậy đã chọn một cách tiếp cận không khoan nhượng. Đó có phải là một
cách tiếp cận khôn ngoan không?
Đáp: Chính sách của Kim Dae-jung không hiệu quả. Nếu nó hiệu quả, nó sẽ đã
được tiếp tục, nhưng Bắc Hàn chỉ lợi dụng nó. Chính sách của Lee Myungbak có lý hơn. Không việc gì phải cho họ bánh mì nếu họ không cảm ơn anh,
và họ còn cắn tay anh nữa.
Hỏi: Về Nam Hàn, khoảng chừng một thập kỷ trước ông từng nói rằng họ đã thực
hiện một cuộc chuyển tiếp quá nhanh từ chính quyền quân sự sang thứ
chính trị dân chủ tự-do-cho-tất-cả, và rằng các công đoàn đang tạo ra vấn
đề, vv... Nhìn vào Nam Hàn ngày nay, ông sẽ nói họ đã thực hiện chuyển
tiếp thành công chứ?
7
Đáp: Tôi nghĩ họ đã có thể thực hiện chuyển tiếp từ tốn hơn mà không có những
công đoàn hung hăng như vậy. Các công đoàn vẫn hung hăng. Anh đã thấy
họ đình công và vung nắm đấm lên trời. Điều đó đã trở thành một phần văn
hóa của họ.
Hỏi: Một vài người có thể nói rằng đó là sức mạnh của hệ thống, một dấu hiệu
rằng họ đầy sinh lực.
Đáp: Người Nhật rất mạnh và công đoàn của họ không bao giờ đình công trừ việc
đeo băng tay (để bày tỏ thái độ-NBT). Họ đặt tương lai của công ty và của
Nhật Bản lên trước những khó khăn của chính họ. Người Nam Hàn thì lại
khác về khía cạnh này.
Thống kê SÁCH đọc nhiều theo thời gian
